Məzahir Pənahovun sədrliyi ilə oktyabrın 11-də Mərkəzi Seçki Komissiyasının (MSK) iclası keçirilib. İclasda 2016-cı il sentyabrın 26-da keçirilmiş ümumxalq səsverməsinə (referenduma) yekun vurulması və yekunların elan edilməsi məsələsinə baxılıb.

Qeyd olunub ki, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 26 iyul 2016-cı il tarixli Sərəncamı ilə "Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasında dəyişikliklər edilməsi haqqında” Referendum Aktının layihəsi 2016-cı il sentyabrın 26-da ümumxalq səsverməsinə (referenduma) çıxarılıb. Referenduma hazırlıq və onun keçirilməsi prosesi seçki qanunvericiliyinin tələbləri əsas götürülməklə, MSK tərəfindən təsdiq edilmiş ümumxalq səsverməsinin (referendumun) hazırlanıb keçirilməsi üzrə əsas hərəkət və tədbirlərin Təqvim Planına uyğun ardıcıl, sistemli və mütəşəkkil qaydada həyata keçirilib. Referendum təyin edildikdən sonra seçicilərin aktiv seçki hüquqlarının təmin edilməsi məqsədilə qanunvericilklə müəyyən edilmiş müddətdə dəqiqləşdirmələr aparılması üçün seçki məntəqələrində yerləşdirilən seçici siyahılarının ölkə üzrə daimi siyahı kimi tərtibində və ictimailəşdirilməsində hələ ilin əvvəlindən başlanılaraq komissiyalar və aidiyyəti qurumlar tərəfindən geniş və əhatəli iş aparılıb, nəticədə həmin siyahılar yüksək dəqiqliklə hazırlanaraq Komissiyanın internet səhifəsində yerləşdirilib. Eləcə də, seçicilərin referenduma çıxarılan məsələlərlə yaxından tanış edilməsi istiqamətində çoxsaylı tədbirlər həyata keçirilib, Referendum Aktının layihəsi rəsmi dərc edilərək Azərbaycan Respublikası Prezidentinin, Mərkəzi Seçki Komissiyasının və bir sıra digər qurumların internet səhifələrində yerləşdirilib.

Referendum elan edildikdən qısa müddət sonra Referendum Aktının layihəsi və ümumxalq səsverməsinə çıxarılan məsələlərin seçicilər üçün daha aydın və anlaşılan olması məqsədilə Referendum Aktı layihəsinin Konstitusiyanın mövcud variantı ilə müqayisəli şəkildə təqdimatı hazırlanaraq, qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş 30 gün müddətindən daha tez - səsvermə gününə təxminən 45 gün qalmışdan başlayaraq aşağı seçki komissiyaları vasitəsilə seçicilərin ünvanlarına çatdırılıb və arzu edən şəxslərin əldə edə bilmələri üçün hər cür şərait yaradılıb. Səsvermə günü seçicilərin seçimlərinin asanlaşdırılmasında faydalı olmuş bu sənədlər əhalinin sıx olduqları yerlərdə də paylanılaraq, müxtəlif televiziya və radio kanallarında, habelə ictimai yerlərdə qoyulmuş elektron məlumat lövhələrində video-çarxlar şəklində də mütəmadi nümayiş etdirilib. Qeyd edilənlərlə yanaşı, kütləvi informasiya vasitələri referendum Aktı layihəsinin müzakirəsinə, habelə Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına təklif olunan dəyişikliklərə dair çoxsaylı şərhlərə, ekspert rəyləri və ictimaiyyət nümayəndələrinin fikirlərinə geniş yer ayırıb. Referendumun keçirilmə tarixi və səsvermə qaydalarına dair 40-dan artıq müxtəlif növdə yüz minlərlə plakat çap edilərək bütün yaşayış məntəqələrinin ərazisində asılıb, oxşar mövzulara həsr edilən 7 reklam çarxı səsvermə günü də daxil olmaqla, mütəmadi şəkildə hər gün müxtəlif televiziya və radio kanallarında nümayiş etdirilib.

Referendumun hazırlanması və keçirilməsi zamanı müxtəlif zəruri mövzularla bağlı geniş maarifləndirmə kampaniyası da həyata keçirilib. Belə ki, Komissiya üzvləri və Katibliyinin əməkdaşlarının bu istiqamətlərdə yüzlərlə çıxış, məqalə və müsahibələrinə kütləvi informasiya vasitələrində geniş yer verilib. Həmçinin respublika üzrə seçki komissiyalarının 33 mindən çox üzvünü əhatə edən müxtəlif səpkili ölkə miqyaslı və regional seminar-müşavirə, seçki hüququ üzrə ixtisaslaşdırılmış kurslar keçirilib, aşağı seçki komissiyalarının üzvləri və dairə seçki komissiyalarının kompüter mütəxəssisləri də daxil olmaqla, çoxsaylı ardıcıl treninqlər gerçəkləşdirilib. Referendumun azad və ədalətli keçirilməsi üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edən normativ-hüquqi bazanın daha da təkmilləşdirilməsi məqsədilə Komissiya tərəfindən qəbul olunmuş çoxsaylı təlimat, qayda, izah və digər normativ aktlar toplu halında çap edilərək aşağı seçki komissiyalarına çatdırılıb, mətbuat və internet vasitəsilə ictimailəşdirilib, habelə həmin materialların heç bir mane olmadan maraqlı subyektlər tərfindən əldə edilməsi üçün hər cür şərait yaradılıb.

Ümumxalq səsverməsində respublika üzrə təşviqat aparmaq hüququna malik olan və ölkə üzrə geniş seçici kütləsini əhatə edən üç referendum üzrə təşviqat qrupu MSK tərəfindən qeydə alınıb və Referendum Aktı layihəsinin geniş və hərtərəfli müzakirəsində əhəmiyyətli rol oynayan həmin qruplara qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş qaydadareferenduma çıxarılan məsələlərin lehinə və ya əleyhinə təşviqat aparmaq üçün bərabər əsaslarla geniş imkanlar yaradılıb. Belə ki, qanunvericiliklə müəyyən olunmuş teleradio verilişləri təşkilatlarının kanallarında və dövri nəşrlərin səhifələrində ödənişsiz əsaslarla, habelə 33 KİV-də ödənişli efir vaxtı və dərc imkanları yaradılıb. Bütün bunlarla yanaşı, Seçki Məcəlləsinin və "Sərbəst toplaşmaq azadlığı haqqında” Qanunun tələblərinə uyğun olaraq, referendum üzrə təşviqat qruplarına seçicilərlə görüşlər keçirmək üçün respublikanın şəhər və rayonlarında yarısı açıq, yarısı isə qapalı olmaqla ümumilikdə 256 yer ayrılıb, eləcə də referendumqabağı təşviqat kampaniyası dövründə plakatların və digər çap materiallarının yerləşdirilməsi üçün 10 mindən çox xüsusi məlumat lövhələri təşviqat qruplarının ixtiyarına verilib. Sentyabrın 3-də start verilmiş təşviqat kampaniyası sentyabrın 25-dək davam edərək ümumilikdə sivil və müasir tələblərə cavab verən şəraitdə keçirilib və bu dövrdə seçicilərin maarifləndirilməsi, referenduma çıxarılan məsələlərin seçicilərə dolğunçatdırılması istiqamətində əhəmiyyətli işlər görülüb.Təşviqat qrupları tərəfindən seçiciləri Konstitusiyada dəyişikliklər edilməsi haqqında Referendum Aktı layihəsinin lehinə və ya əleyhinə səs verməyə çağıran 35 minədək plakat, 10 minlərlə digər çap materialları yayılıb və onlar təşviqat kampaniyası müddətində seçicilərlə 1500-ə yaxın görüş keçiriblər.

Referendum geniş ictimaiyyətin də böyük maraq dairəsində olub. Belə ki, səsvermə prosesi müxtəlif siyasi partiyaları, qeyri-hökumət təşkilatlarını, referendum üzrə təşviqat qruplarını təmsil edən, habelə öz təşəbbüsləri ilə referendumun müşahidəsinə qatılan 53 mindən çox yerli müşahidəçinin, 33 ölkədən olan 117 beynəlxalq müşahidəçinin, 16 nüfuzlu beynəlxalq KİV-in və heç bir qeydiyyat tələb olunmadan proseslərin izlənilməsinə qatılmış yerli KİV-lərin çoxsaylı nümayəndələrinin müşahidəsi ilə keçirilib. Bütün qeyd edilənlərlə yanaşı, səsvermə prosesi işğal olunmuş ərazilər istisna olmaqla, respublikanın bütün ərazisini əhatə edən 1000 seçki məntəqəsində (səsvermə keçirilən məntəqələrin təxminən 20%-də) quraşdırılmış veb-kameralardan geniş miqyasda izlənməklə qanunvericiliyin tələblərinə müvafiq olaraq azad, ədalətli, şəffaf və geniş aşkarlıq şəraitində keçib. İnternet istifadəçiləri istər ölkə daxilindən, istərsə də ölkə xaricindən MSK-nın internet səhifəsinə daxil olaraq, heç bir qeydiyyat tələb olunmadan, real zaman rejimində məntəqələrdə səsvermə günü baş verən bütün prosesləri əvvəldən axıradək izləmək imkanına malik olublar.

Aşkarlığın təmin olunmasında əlavə vasitə kimi dörd təşkilat tərəfindən referendumda "exit-poll” keçirilib ki, onlardan da ikisi öz fəaliyyətlərini nüfuzlu beynəlxalq təşkilatlarla birgə təşkil ediblər və "exit-poll”ların nəticələri MSK-nın rəsmi nəticələri ilə demək olar ki, üst-üstə düşüb. Referendumu legitim və milli qanunvericiliyin tələblərinə tam cavab verən proses kimi qiymətləndirən, habelə səsvermənin yüksək səviyyədə təşkilini, səsvermənin nəticələrinə təsir etmək baxımdan heç bir qanun pozuntusunun aşkar edilməməsi faktlarını xüsusi qeyd edən Avropa Şurası Parlament Assambleyası da referendum prosesini müsbət qiymətləndirərək digər yerli və beynlxalq müşahidə subyektləri ilə eyni mövqedən çıxış edib.

Ümumxalq səsverməsində seçicilər azad və maneəsiz şəkildə seçki məntəqələrinə gələrək öz iradələrini ifadə edib və ümumilikdə, ölkə üzrə seçicilərin ümumi sayının 69,7 faizi səsvermədə iştirak edib. Səsvermə günü də daxil olmaqla, bütün referendum prosesi boyunca MSK-ya və aşağı seçki komissiyalarına heç bir şikayət daxil olmayıb. Səsvermə günü seçicilər tərəfindən seçki məntəqələrinin ünvanları, seçici siyahıları və digər bu kimi məsələlərlə bağlı Komissiyanın 115 saylı və elektron qaynar xətlərinə daxil olmuş azsaylı sorğu xarakterli müraciətlərə isə dərhal reaksiya verilərək, operativ şəkildə lazımi addımlar atılıb.

Səsvermə günü seçki məntəqələri bağlandıqdan sonra fasiləsiz olaraq səslərin hesablanması həyata keçirilib. Səsvermə başa çatdıqdan və seçki məntəqələri üzrə səsvermənin nəticələri rəsmiləşdirildikdən sonra seçki məntəqələrinin 70%-dən çoxundan "online” rejimdə internet səhifəsinə daxil olmuş səsvermənin nəticələrinə dair protokol məlumatları səsvermə günü başa çatdıqdan dərhal sonra MSK tərfindən ilkin nəticələr kimi elan edilib və elə həmin günün birinci yarısında artıq ölkə üzrə bütün seçki məntəqələrinin protokol məlumatları əsasında səsvermənin ilkin nəticələri tam şəkildə ictimaiyyətə çatdırılıb.

Seçki dairələri üzrə səsvermənin nəticələrinə dair dairə seçki komissiyalarının protokolları qanunla müəyyən olunmuş qaydada səsvermə günündən sonra 2 gün müddətində ona əlavə edilməli olan sənədlərlə birlikdə MSK-ya təqdim edilib və həmin sənədlər, eləcə də digər aidiyyatı materiallar qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş qaydada və müddətdə tam, hərtərəfli və obyektiv surətdə araşdırılıb.

Komissiya bəzi seçki məntəqələri üzrə seçicilərin iradəsinin müəyyən olunmasının qeyri-mümkünlüyü, səsvermənin təşkilində nöqsanlara yol verilməsi və səsvermə prosedurlarına tam əməl ediməməsi halları müəyyən edildiyindən 3 seçki məntəqəsi üzrə səsvermənin nəticələrinin tam şəkildə və 1 seçki məntəqəsi üzrə qismən etibarsız hesab edilməsinə, ümumilikdə isə 6 məntəqə seçki komissiyasının buraxılmasına qərar verib. MSK eyni zamanda digər seçki dairələri üzrə səsvermənin nəticələri düzgün müəyyən olunduğundan və rəsmiləşdirildiyindən səsvermənin nəticələri barədə Komissiyanın Protokolunun təsdiq edilərək referenduma yekun vurulması və referendumun yekunlarının elan edilərək referendum yolu ilə qəbul edilmiş aktın mətni dərc edilməsini qərara alıb.

İclasda beynəlxalq qurum və kütləvi informasiya vasitələrinin nümayəndələri iştirak ediblər.

Mərkəzi Seçki Komissiyası Katibliyinin
Media və ictimai əlaqələr şöbəsi